หลายคนอาจจะยังไม่ทราบว่า หนึ่งในสาเหตุของปัญหาหมอกควัน และมลพิเษทางอากาศ เป็นเพราะ อุณหภูมิผกผัน (Temperature Inversion) ซึ่งมักจะเกิดในช่วงหน้าหนาว ทำให้ในช่วงนั้นเราจะพบกับสภาพอากาศมีแต่ฝุ่นควัน และมลพิษต่างๆ มากมาย ในบทความนี้ทางทีมงานจะพาทุกท่านไปรู้จักกันว่ามันคืออะไร สาเหตุในการเกิด ผลกระทบที่เกิดขึ้น และวิธีแก้ปัญหาเรื่องนี้กัน
อุณหภูมิผกผัน (Temperature Inversion) คืออะไร
ในสภาวะปกติแล้ว อากาศบริเวณพื้นดินจะมีอุณหภูมิที่สูงกว่าอากาศที่อยู่ในระดับสูงๆ นั่นเป็นเพราะว่า ความร้อนจากดวงอาทิตย์ได้แผ่ความร้อนไปยังพื้นผิวของโลกนั่นเอง ทำให้อากาศบริเวณพื้นดินจะมีอุณหภูมิที่สูงกว่า โดยหลักการแล้วอากาศที่มีความร้อนจะลอยตัวสูงขึ้นไป และช่วยพาพวกฝุ่นและมลพิษต่างๆ ลอยตัวขึ้นไปด้วย จากนั้นก็จะมีลมช่วยพัดพาฝุ่นและมลพิษต่างๆ ให้กระจายตัวออกไป ซึ่งก็จะช่วยลดปัญหาเรื่องฝุ่นและมลพิษ
แต่ในสภาวะที่เกิด อุณหภูมิผกผัน จะเกิดสิ่งที่ตรงกันข้ามกันก็คือ อากาศบริเวณพื้นดินจะมีความเย็นกว่าอากาศในระดับที่สูงขึ้น ซึ่งอากาศในระดับที่สูงขึ้นไป จะมีความร้อนที่สูงกว่า และถัดขึ้นไปอีกก็จะมีอากาศที่เย็นกว่า ดังนั้นมันจะเหมือนกับมีอากาศร้อนเข้ามาขั้นอยู่ตรงกลาง ระหว่างอากาศเย็นที่อยู่บริเวณพื้นผิวดินกับอากาศเย็นที่อยู่ในระดับสูงๆ ซึ่งจะทำให้อากาศเย็นที่อยู่บริเวณพื้นผิวดินไม่ลอยตัวขึ้นสู่ชั้นบรรยากาศด้านบน พวกฝุ่นและมลพิษต่างๆ ก็จะไม่ถูกพัดพาขึ้นไปด้วย ทำให้เกิดปัญหาฝุ่นควันและมลพิษทางอากาศนั่นเอง ซึ่งปรากฏการณ์ทั้งหมดที่เกิดขึ้นนี้ เราเรียกว่า อุณหภูมิผกผัน
สาเหตุของการเกิดอุณหภูมิผกผัน
อุณหภูมิผกผันมักจะเกิดขึ้นในช่วงหน้าหนาว นั่นเป็นเพราะว่าอากาศที่อยู่บริเวณพื้นดินในช่วงหน้าหนาวมันจะมีอากาศที่เย็น และในช่วงปลายปีก็มักจะมีพวกลมมรสุมตะวันออกเฉียงเหนือพัดมวลอากาศเย็นเข้ามาสู่ประเทศไทย ซึ่งเวลาเราดูพยากรณ์อากาศก็มักจะได้ยินเรื่องนี้เวลาช่วงหน้าหนาวกันทุกปี
อุณหภูมิผกผัน เป็นปรากฏการณ์ที่อุณหภูมิของอากาศเพิ่มขึ้นเมื่อความสูงจากพื้นโลกเพิ่มขึ้น โดยทั่วไปแล้ว อุณหภูมิของอากาศจะลดลงตามประมาณ 6.4 องศาเซลเซียสในทุกๆ ความสูง 1,000 เมตร แต่ปรากฏการณ์อุณหภูมิผกผันกลับตรงกันข้าม โดยอุณหภูมิของอากาศจะสูงขึ้นเมื่อความสูงเพิ่มขึ้น อุณหภูมิผกผันมักเกิดขึ้นในช่วงกลางคืนและในช่วงฤดูหนาว เนื่องจากอุณหภูมิของพื้นผิวโลกจะลดลงต่ำลงในช่วงกลางคืนและในช่วงฤดูหนาว
ผลกระทบ และวิธีแก้ไขปัญหา
สำหรับผลกระทบที่ชัดเจนมากที่สุดก็คือเรื่องของ การทำให้เกิดหมอกควันและมลพิษทางอากาศ ปรากฏการณ์อุณหภูมิผกผันทำให้มลพิษทางอากาศไม่สามารถลอยตัวขึ้นไปด้านบนได้ ทำให้มลพิษทางอากาศถูกกักไว้อยู่ใกล้พื้นผิวโลก ส่งผลให้เกิดหมอกควันและมลพิษทางอากาศที่รุนแรงขึ้น และเมื่อเป็นแบบนี้แล้วจะส่งผลต่อเรื่องสุขภาพ ทำให้เกิดปัญหาสุขภาพ มลพิษทางอากาศที่เกิดจากปรากฏการณ์อุณหภูมิผกผันอาจส่งผลเสียต่อสุขภาพของมนุษย์ เช่น โรคทางเดินหายใจ โรคหัวใจ และโรคมะเร็ง
วิธีแก้ไขปัญหานั้น คงไม่สามารถแก้ไขปรากฏการณ์ของอุณหภูมิผกผันได้ แต่เราควรจะไปแก้ไขปัญหาที่ต้นเหตุของการเกิดฝุ่นควัน และมลพิษทางอากาศ นั่นก็คือ ต้องมีการควบคุมการปล่อยมลพิษทางอากาศจากแหล่งต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นไอเสียรถยนต์ โรงงานอุตสาหกรรม ควันไฟจากการไหม้ของป่า และการเผาจากมนุษย์ จึงจะสามารถแก้ไขปัญหานี้ได้ ตัวปรากฏการณ์อุณหภูมิผกผันจริงๆ แล้วไม่ใช่เป็นต้นเหตุ แต่เป็นผลกระทบที่ทำให้พวกฝุ่นควัน และมลพิษในอากาศไม่สามารถลอยขึ้นสู่ชั้นบรรยากาศได้ และเกิดการสะสมตัวเป็นจำนวนมากนั่นเอง
อีกไม่กี่เดือนนี้ก็จะเข้าสู่หน้าหนาวแล้ว เราอาจจะพบปัญหาฝุ่นควันมากขึ้นจากปรากฏการณ์นี้ ดังนั้นก็ควรเตรียมหน้ากากที่กัน PM2.5 ได้ เครื่องฟอกอากาศ และหลีกเหลี่ยงการเดินทางไปยังพื้นที่ที่มีฝุ่นควันเกิดค่ามาตรฐานกันนะครับ ที่เหลือก็คงต้องรอทางรัฐบาลที่จะเข้ามาแก้ไขปัญหาเรื่องนี้ให้หมดไปเสียที จะได้ไม่เจอปัญหาพวกฝุ่นควันกันทุกปี
Photo : Freepik